Zapotek konuşan ve yaşayan bir halk olan Talea de Castro, Sierra Juárez'in kuzeyindeki Oaxaca Sierra'nın büyük ve yüksek tepelerinin doğu yamacında bir yamaçta uzanıyor.
Rüzgarın estiği ve sessizliğin ıslık çaldığı o yüksekliklere sis ulaşır. Hava ve soğuk izin verdiğinde sis ve erkekler, sis ve kadınlar, rüzgar ve uçurtma uçuran çocuklar. Sıradağların tepesinden aşağı inerek kasabaya tam olarak giriyorsunuz. Girişte kağıt bayraklar, hatasız parti işaretleri (sonsuz partilerin…).
POSADAS
Sabahın çok erken saatlerinde, insanlar kahvelerini güneşin çarptığı her köşeye matlara seriyorlar ve olabildiğince çabuk yukarı kaldırmak için su dolu bulutları izliyorlar. Kahve kesiminin zamanıdır. Alacakaranlıkta kasabanın girişinde bir şapelin içinde bir kadının gözetimi altında dua eden çocuk şarkıları duyulur. Çocuklar namazı bitirdiklerinde, o gece hacıları kabul edecekleri yere ulaşana kadar şehrin karışık sokaklarında (çimento, bağcıklı, Arnavut kaldırımlı veya saf kırmızımsı toprak) koşarlar. Onlar, her evi çevreleyen bulutlara karışan, bir bulut parçasına gömülmüş melekler gibi davranan her bir kişi olan hacı çocuklarıdır.
Yetişkinler de alaylarını yaparlar. Daha ciddi, daha ciddi, daha sonra ve daha skandal. Bir masa etrafında toplanırlar. Kahverengi eller onlara buharı tüten şampanya, fasulye memelaları ve dilimlenmiş ekmek servis ediyor. Han istemek için San José'yi evden eve taşıyacak güce sahip olmalılar. Ve hangi evde alınacaklarını bilseler de, her birinde durup bir posada isterler, San José için “bahşişler” alırlar… çocuklar kopal bulutları ve şarkıcıların duaları arasında uykudan kaçsalar bile.
Ve böylece, her gece. Posadalardan sonra, novena, yeni yıl krallar… ve herkesin yılın ana festivali için hazırlandığı bir mola: İsa'nın Tatlı Adı bayramını kutlamak zorunda oldukları Ocak ayının üçüncü Pazar günü.
PRELUDE
Ocak. Festival yaklaşırken kasabanın dik sokakları göç etmiş insanlarla doluyor: şimdi bir şehirde yaşayan akrabalar, ziyarete gelen arkadaşlar, davetle veya tesadüfen gelen ara sıra meraklı kişi. Ancak Talea'nın savurgan oğullarından önce, tüccarlar gelir ve plazanın bir tarafına büyük tuvaller kurarlar. Her renkten plastiği satan yorulmayan tüccarlar parti sonrasına kadar orada yaşayacaklar ve oyunlar herkesin para koyduğu ve neredeyse hiç kar etmediği bir yere kurulacak.
Bir yanda, komşu kasabalardan okot, tekstil, huarach, kopal, kil çömlekli Hintliler, hepsi alınlarında güçlü mekcapal ile kilometrelerce sırtlarında taşıdılar. Dış dünyaya güvenmeden, kendileri tarafından yapılan kostümler giyerler.
Festival, cuma sabahı tüm şehre yemek olacak hindi ve boğaların katledilmesiyle başlıyor. İsa'nın Tatlı İsmi Bayramı'na kanlı bir başlangıç. Partinin isminin sebebini kimse bilmiyor. Belki de bunun nedeni, Talea'nın büyük bir tarihe sahip bir kasaba olmaması, ancak farklı şehirlerin parçalarından oluşmasıdır. Yine de bölgedeki tek liseye sahip olduğu ölçüde önemli bir ekonomik merkez haline geldi.
KALENDA
Cuma öğleden sonra çocukların takvimine başlanır, önlerinde maskeler, kostümler veya basitçe yırtık kıyafetlerle "fark edilmeden" herkes onun kim olduğunu bilir. Tüm kasaba sokaklarda yürür ve bazen bir havaalanı ve daha çok bir futbol patronu olarak hizmet veren La Loma'ya ulaşır.
Geceleri, yetişkinlerin takvimlerine başladıkları zamandır. Önde, ortada ve arkada, kalabalığı bölen gruplar, her notasında müzikal davetiyle gider; Evlerinde tutulanları davet etmek için arka arkaya kasabanın sokaklarından geçiyorlar, sırf öğrenemedikleri takdirde diye.
İnsanlar ellerinde spot ışıkları ile yürürler ve zaman zaman dans etmeyi bırakırlar. Gruptan gruba gidebilirsiniz ve tüm gördüğünüz insanlar dans ediyor ve gülüyor. Kasabanın dört bir yanına dağılmış dans eden kadın ve erkek çiftleri.
Dans çok basit görünse de, adımları denerken zordur: ellerini tutarlar ve ayaklarının özel bir hareketi ile bir tarafa sonra diğerine dönerler. Bazen sokaklar daralır ve kelimenin tam anlamıyla taşlı sokaklar olur, gece çakılları ile kayganlaşır.
Roketler kasabanın içinden koşan insan yığınlarının önünde patlıyor: erkeklere bir davetten daha fazlası, sis dolu tepelere, rüzgarlara ve bulutlara gürleyen bir çağrıdır, böylece dağ adamının da kendine sahip olduğunu bilirler. önem yeri.
Erkek ve kadın kılığına girmiş iki büyük tahta oyuncak bebek ("dağ sıçanı") dans ederken yollardan atlarlar. Onları hareket ettiren adamlar giysilerinin altından kayar, omuzlarına desteği koyar, iç kolları ellerinden geldiğince kavrar ve onları hayata döndürmek için ellerinden geleni yaparlar. Kalabalık ellerini tutar, eteklerini çeker ve 5 m boyundaki her köstebeğin yanındaki minik çiftler gibi onların etrafında dans eder.
Hiç kimse içeride 20 dakikadan fazla duramaz ve herkes ter damlayarak dışarı çıkar. Gecenin geç saatlerine kadar, herkesin dans edebilmesi için calenda vay geniş adımlarla gelir ve durur.
HAVVA
Cumartesi arifesidir. O zamana kadar ziyaretçiler, kargaşanın merkezine yakın evlerin çoğunu doldurarak posada istediler. Köyde akrabası olmayanlar, mallarını satmaya veya ihtiyaç duyduklarını almaya gelenler, köyün kıyılarında bedavaya kalıyorlar, talepleri karşılığında uyuyabilecekleri ve bazen yiyecek verilecek.
Havva, Tatlı İsim'i temsil edenlerin La Loma alayının yapıldığı gün, basketbol turnuvasının başladığı ve dansçılar belirli bir evde toplanıp birlikte avluya indikleri gündür. kilise, tören ve zarif giyimli. Orada zıplayarak, dönüşleriyle, tahta kılıçların çarpışmalarıyla, renkli kurdeleleriyle ve her takımdan sarkan aynalarıyla yeryüzünü damgalayacaklar. Resmi olarak ter döktükleri gün: Haftalardır prova yapıyorlardı. Zaman zaman dururlar, gölgeye giderler ve yüzleri terle damlayan bir soda içerler.
İçeride kadınlar bir bando eşliğinde dua ediyor.
İnsanlar görmeye, görüşlerini, işitme duyularını ve arzularını, dağın yamacına dağılmış bu kasabanın meydanının merkezinde bulabilecekleri şeylerle görmeye, başka yerlerden getirdikleri renkli, dans edilebilir eşyalarla görmeye geliyorlar. , prestijli dağ gruplarının müziği. Hemen hemen herkes sabah kahve molasına gitse de, öğleden sonra günlük işin monotonluğundan kurtulma fırsatından yararlanmaya çalışıyorlar.
Oyunlar
Kilisenin önüne, bazı erkekler kendilerini büyük bir tahta kiriş yerleştirmeye adıyorlar. Bazen - birkaç kez - en küçük erkek çocukların katılabilmesi için yatay hale getirmiş olsalar da, tercih edilen dikey olanıdır. Sorun bu. Yukarıdaki ödüller: giysiler, hediyeler ve nakit para. En çok beklenen an budur. Bazıları ekip olarak çalışmayı ve ödülü almayı kabul etti. Girişimler birbiri ardına takip eder ve hiçbiri başarılı olamadan katılımcıların kıyafetlerine sebum sürülür. Boyunlar yukarı bakmaktan, beklemekten yorulur.
Kazanan, oraya ulaşmak için ne amaçla kullanırsa kullansın, ödülleri düşürür, ancak aşağı inmeden önce en tepedeki kaleyi yakmaları gerekir. Bir kibrit, bir duman bulutu ve patlamadan önce yere ulaşmak için 10 saniyelik bir limit.
Tepenin zirvesindeki çocuklar günü kendileri için düzenlenen oyunlara katılarak geçirirler. Halkın eğlenmesi için basketbol turnuvası, danslar, serenatlar var. Oynayacak olanlar Federal Bölge ve Puebla'dan geliyor. Bu takımların kazanmasındaki tek sorun, ödülleri eve götürmeleri gerektiğidir: büyük bir öküz, bir at veya bir katır.
PAZAR GECESİ
Pazar gecesi, sopanın gururlu galiplerine, basketbolda birincilik kazanan sporculara, danslara katılanlara, annelerinin kollarında vaftiz edilen çocuklara karışıyor. Hepsi taze yıkanmış.
Kilisenin yanında yorgun olan dansçılar hala yere atlar ve sırtlarını döverler. Kısacası, sahanın kenarlarında, park banklarında veya herhangi bir yerde konuşurken gerçek şovu bekleyin.
Akşam saat on birde, ayinden sonra bekledikleri şey başlar. Günün başlangıcından bu yana, sonsuz gibi görünen bir süre için, birkaç kişi dayanıksız ahşaplardan bir kule inşa etmek ve inşa etmek için ısrar etti. Şimdi hazır ve çerçevede bazı figürler ve her tarafta asılı iplikler görebilirsiniz. Ve aniden biri bir sigara ve bununla birlikte uzun bir fitil yakar. Ateş, yanan ve dönen bir cihaza ulaşana kadar yavaşça yükselir. Bu şekilde inşa edilen kaleler çok iş aldı ve yaratıcılar yalnızca planlandığı gibi çalışmayı umuyorlar.
Kalenin kendisi 15-20 dakika sürer. Her hüner yenidir ve sonuncusu (ateş taç yapraklarını açıp kapatan bir gül) şaşkınlıktan bir ünlem yaratır. Öğretmenin yüzü geniş bir gülümsemenin ana hatlarını çiziyor.
Sonunda "boğalar" onu takip eder. İnsanların omuzlarına koydukları ve onlarla birlikte ateşin etkilerinden saklanan kalabalığı kandıran on iki ateş.
Ve tepede, roketler su yüklü bulutların arasından patlıyor.
SON
Böylelikle parti çok çekici görünmüyor; ama orada olmalısın, Zapotek kelimeleri, yumurtalı ekmekler, taze yapılmış tamaleler ve şampanya dolu bardaklarla çevrili: yolun gölgelerinde insandan daha fazlası arasında dans etmek; dinleyin ve çok etkili ev ilaçları hissedin: losbidó'nun (çocukların) konuşmalarını dinleyin: "Bu tıraş makinesini ne için istiyorsunuz?" "Ormanda bir hayvanım olursa" "Peki sen ne yaparsın?" "Ay onu ona fırlatıyorum." "Ya vurmazsan?" "Ai koşuyorum."
Sonra biri, şehrin her yerinden, tüm insanlardan sürekli olarak gelen eski geleneklerden oluşan bir siklonun ortasında bir tane keşfeder. Ve sonra, daha önce hiçbir yerin o evi terk etme izlenimi bırakmadığı keşfedilir. Bu bir Zapotek kasabasının büyüsüdür.
VILLA SAN MIGUEL TALEA DE CASTRO'YA GİTİRSENİZ
San Miguel Talea, Sierra de Juárez'de "Los Pueblos del Rincón" olarak bilinen bölgede yer almaktadır. Verimli kahve toprakları ve kendi yolunu çizmiş evcilleşmemiş Zapoteklerin alanıdır. Talea, "avluda beklemede" anlamına gelen Zapotec Itac-Lea kelimesinden gelir. (Dağlardaki tüm kasabaların bir şekilde tepelerden sarktığı söylenmelidir). Villa Alta ilçesine ait aynı adı taşıyan belediyenin başıdır.
Talea, bu yüzyılın başında veya geçmişin sonunda bir ticaret merkezi olarak yaratıldığı için nispeten yeni bir Zapotek şehridir. Zapotek halkının bayramının (çocuklar nadiren konuştuğu için dil de dahil olmak üzere) belki de bu bölgedeki birçok kasabanın kapısı olmaya devam etmesinin nedeni budur.
Oraya ulaşmak için 175 numaralı otobanı (Oaxaca'dan Tuxtepec'e) almak ve Ixtlán de Juárez kasabasında dağlara çıkan sapmayı takip etmek gerekir. İşte bir benzin istasyonu. Buradan her şey yokuş yukarı ve Maravillas olarak bilinen yerde iniş çok dik bir toprak yol boyunca başlıyor. Bu alanda son derece dikkatli sürmeniz tavsiye edilir. Biraz uzakta bakiresi olan bir şapel var. Bu noktadan Talea kasabasını görebiliyorsunuz ve sadece ana yolu takip edip sola giden yolu bırakmanız gerekiyor. Birkaç otelin bulunduğu ilçe merkezinde konaklama alabilirsiniz.
Kaynak: Bilinmeyen Meksika No. 228 / Şubat 1996
